Q&A Flat met toekomst
Vragen tijdens het webinar: Flat met Toekomst
Keuze van warmtepompen
Wat was de uitgangssituatie, qua installatie?
De Flat had een collectieve cv voor de verwarming, elke woning had een eigen geiser voor het warm water.
Waarom is bij Flat met Toekomst voor zowel lucht/ water- als grond/ water warmtepompen gekozen? Dat is toch niet efficiënt?
De huidige EPV (Energie Prestatie Vergoeding)-regeling schrijft voor dat elke woning zijn eigen warmteopwekking en zijn eigen energieopwekking heeft. Daarom was hier een collectief warmtepompsysteem niet mogelijk. Vaillant heeft gekozen voor twee verschillende systemen om ze met elkaar te kunnen vergelijken. Lucht/ water warmtepompen zijn eenvoudig en goedkoop te installeren, voor aardwarmtepompen moet geboord worden. Maar grond/ water warmtepompen zouden iets duurzamer zijn en een iets betere COP hebben, met name op heel koude dagen verbruiken luchtwaterwarmtepompen meer energie dan aardwarmtepompen.
Wat is COP?
Coefficency Of Performance (COP) is een getal dat de opbrengst in warmte uitdrukt ten opzichte van de toegevoegde energie. Een warmtepomp heeft elektrische energie nodig om het koudemiddel rond te pompen en te laten condenseren, en het zo geproduceerde warme water door het huis te laten stromen. Bijzonder aan warmtepompen is dat één deel energie wel 4 tot 6 delen warmte kunnen leveren. Een gasketel heeft een COP van 1: 1 deel energie in gas geeft 1 deel warmte. Warmtepompen hebben gemiddeld een COP van 5. Daarom worden warmtepompen zoveel ingezet in energiezuinige woningen.
Wat is SCOP?
De Seasonal Coefficiency Of Performance (SCOP) is de COP, maar dan rekening houdend met het stookseizoen. Een warmtepomp moet natuurlijk pas echt flink draaien als het buiten koud is en verbruikt dan meer energie dan wanneer hij er alleen is voor het warme water. De SCOP ligt daarom altijd lager van de COP. De Flat met Toekomst heeft nog geen strenge winter meegemaakt. De SCOp ligt tussen de 3.3 en de 4, wat normaal is, en ligt nog ver boven de SCOP van 2,8 die nodig is om daadwerkelijk Co2 te besparen ten opzichte van gas of kolen.
Bij de 4 aardwarmtepompen in dit project wordt geen koeling gebruikt, heeft dat geen gevolgen voor de bron, blijft die wel goed in balans?
Aardwarmtepompen werken met lussen die in de aarde gelegd worden (in dit geval tot 40 meter diep in verband met de grondwaterstand op 50 meter diepte). Het is niet zo dat warmte en koude met de grond worden uitgewisseld (zoals bij koude-warmte-opslag in de aarde wel het geval is); de warmtepomp maakt gebruik van de temperatuur van de aarde om die om te zetten in warmte dan wel koude. In het geval van Flat met Toekomst is niet voor koeling van de woning gekozen, maar dat heeft dus geen effect op de bron.
Zijn er andere risico’s voor de bron van een aardwarmtepomp?
Het aanleggen van aardbronnen is aan strenge regels een voorschriften gebonden. Vaillant werkt alleen samen met boorbedrijven die aan alle kwalificaties voldoen. Zo kan er alleen geboord worden in ondergronden die zich daartoe lenen, moet rekening gehouden worden met het grondwater maar ook bijvoorbeeld met leidingen die zich al in de aarde bevinden. Verder moet de bron in verhouding staan tot de capaciteit van de warmtepomp. Anders kan ‘thermische vervuiling’ optreden en kan een bron bevriezen, er wordt dan teveel energie aan onttrokken.
Kan een aardwarmtebron uitgeput raken?
De aarde blijft constant op dezelfde temperatuur. Van dat principe maakt de aardwarmtepomp gebruik. De bron kan dus niet uitgeput raken. Ze worden meestal voor 25 jaar gegarandeerd, maar gaan in de praktijk dus veel langer mee.
Energieopwekking en huishouding
Het dak van de flat ligt vol met pv-panelen, hoe moet dat als de flat verkocht worden?
Voorlopig gaat het hier om huurflats. Maar bij individuele verkoop is er geen probleem. De Energie Prestatie Vergoeding vereist dat iedere flat zijn eigen warmtebron en zij eigen energieopwekking heeft. De pv-panelen zijn dus niet collectief, maar per woning ingedeeld, met een eigen verbinding naar de betreffende woning.
Wat betreft de opschaalbaarheid, is het beschikbare dakoppervlak niet beperkend voor uitbreiding naar andere appartementen?
Door toepassing van de juiste panelen en deze op de juist emanier te positioneren, in combinatie met de bouwkundige ingrepen waardoor de warmtevraag beperkt is, is de dakcapaciteit voldoende: de pv-panelen bevinden zich alleen boven de Flat met Toekomst.
Waar ligt het evenwicht tussen kosten maken voor isolatie en investeren in energrieopwekking?
Moeilijk te beantwoorden maar bij projecten als deze is schilisolatie en daardoor de energiebehoefte drukken het belangrijkste. De warmtapwater-vraag wordt dan bepalend voor de vraag naar hoeveel energie moet worden opgewekt.
Kunnen de bewoners meekijken wat hun actuele verbruik is en wat de kosten zijn?
Op dit moment nog niet precies, maar dat wordt in de toekomst wel mogelijk. En is ook noodzakelijk: de EPV is een soort ‘belbundel’ van energie. In de zomer wordt er veel energie opgewekt en geleverd aan het elektriciteitsnet volgens de salderingsregeling, in de winter is er meer energie nodig voor warmte. Idealiter blijven de kosten gelijk (nul-op-de-meter). De bewoner moet hierin kunnen sturen op basis van gegevens.
Is er voorlichting gegeven over manieren waarop het energieverbruik laag gehouden kan worden?
Jazeker. Het belangrijkste aandachtspunt is wel dat het laagtemperatuursysteem zo veel mogelijk op één temperatuur wordt gehouden, ook ’s avonds, en dat de bewoner niet moet verwachten dat het snel veel warmer wordt als hij de thermostaat omhoog draait. Verder is de bediening van de thermostaat en de luchtverversing (met wtw) zo simpel mogelijk gemaakt. De meeste energie in dit soort woningen is nodig voor de verwarming van het tapwater. Dus het is raadzaam ook verstandig om te gaan met douchen en het laten stromen van het warme water.
Wat wordt er tegen het legionella-gevaar gedaan?
In een laagtemperatuursysteem is er inderdaad een gevaar voor de groei van de legionella-bacterie. Daarom wordt met grote regelmaat het warme water in het buffervat elektrisch opgewarmd en gedurende twintig minuten op die hogere temperatuur gehouden waaerdoor de bacterie geen kans krijgt.
Is er aan gedacht om die bijstook tegen de legionella niet overal op hetzelfde moment te laten uitvoeren, fijn voor de netbeheerder.
In de software van de individuele installaties kunnen de desinfectietijden natuurlijk wel op verschillende momenten worden ingegeven. Te verwachten is dat er op termijn en bij uitbreiding van dit soort systemen Smart Grid zal worden toegepast: apparaten die communiceren met het electriciteitsnet en dat op het meest gunstige moment benutten.
Warmteafgifte
Wat is de aanvoertemperatuur voor de radiatoren?
Dat is 45 graden.
Waarom is bij het warmteafgiftesysteem gekozen voor (vergrootte) radiatoren, en niet voor convectoren?
Dat is een kostenkwestie en het bleek ook niet nodig. Eén woning, die groter is, heeft in de woonkamer een convector met ventilatoren. In de andere woningen geven de grote radiatoren de warmte van het laagtemperatuursysteem voldoende af.
Wordt er met een buffercapaciteit gewerkt of met een boilervat?
Met buffercapaciteit, in een buffervat.
Wat is de capaciteit van het buffervat?
Het buffervat bevat 200 liter. En wordt een keer per week boven de 60 graden gebracht (vanwege het salmonella-gevaar).
Investering
Bij de uitvraag is uitgegaan van 65.000 euro renovatiekosten per flatwoning. Is dat exclusief de onderhoudswerkzaamheden?
Het korte antwoord is ‘ja’: het gaat hier alleen om de investering in de bouwkundige en installatietechnische ingrepen. Het langere antwoord is dat er bijkomende kosten zijn geweest die te maken hebben met aanpassing van de publieke ruimten (entree, hal, en dergelijke) en ook dat bij de materiaalkeuze zeer nadrukkelijk is rekening gehouden met duurzaamheid en onderhoudsintervallen. De flats waren eigenlijk afgeschreven en kunnen er nu weer tientallen jaren tegenaan. Daar hoort een gedegen Meerjaren Onderhoudsplan bij.
Gaat het hier om precies te zijn om nul-op-de-meter (NOM) of om bijna-nom
Het gaat om bijna-nom. Om een systeem als dit helemaal honderd procent gegarandeerd op ‘nul’ te krijgen is zeer onvoordelig afgezet tegen de opbrengsten.
Bouwkundig
Zijn er nieuwe ramen en kozijnen toegepast?
Ja, alle geveldelen zijn vervangen. Allen voor houten elementen (in een eerdere renovatie waren kunststof kozijnen toegepast, het originele ontwerp uit 1968 was met hout).
Zijn er geïsoleerde kozijnen geplaatst?
Nee, er zijn houten kozijnen geplaatst met triple glas. Daarbij is er extreem veel aandacht geweest voor kierafdichting.
Is in dit project rekening gehouden met de aanwezigheid van asbest?
Ja, dat is er, en er was ook best veel asbest aanwezig. Dat is door een deskundige partij verwijderd.
Is de Infrastructuur in de flat en daarbuiten ook nog aangepast ten aanzien van de elektraleidingen/aansluitingen in de flat? Er is immers meer elektra benodigd in de Flat, ook al wordt die zelf opgewekt en geleverd aan het net.
Inderdaad is daar naar gekeken. De opgewekte elektrische energie wordt geleverd aan het net, en de benodigde energie aan het net onttrokken, waarbij een gasloze woning aanzienlijk meer stroom verbruikt dan een ‘gewone’ flat. Er moesten dus inderdaad aanpassingen aan de infrastructuur plaatsvinden.
Waar zijn de kanalen van de WTW-installatie geplaatst? De verdiepingshoogte is immers beperkt?
Antwoord: De kanalen zijn grotendeels geplaatst in de hal van de appartementen, boven een verlaagd plafond.
Wat moet je verstaan onder ‘historiserend renoveren’?
Het beeld en daarmee het historisch aanzicht, zoals het ooit door de architect bedoeld is, moest behouden blijven, in dit geval zelfs terug gebracht worden. Maar bij de renovatie mogen wel alle moderne voorzieningen worden aangebracht, rekening houdend met de historische waarde van het pand.
Wat zijn de geschatte onderhoudskosten per woning?
Er is een MJOP gemaakt. Daarbij wordt 1350 per woning per jaar gereserveerd.
Waren er bouwkundige aanpassingen nodig in verband met de zwaarte van de installatie?
Nee, dat was in dit geval niet nodig.